วันช้างไทย ตรงกับวันที่ 13 มีนาคมของทุกปี ถูกกำหนดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2541 โดยคณะกรรมการคชศาสตร์แห่งชาติ มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของช้างไทย ทั้งในด้านประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และการอนุรักษ์ เนื่องจากจำนวนช้างไทยลดลงอย่างต่อเนื่อง จากที่เคยมีจำนวนมากกว่า 100,000 เชือกในอดีต ปัจจุบันเหลือเพียงประมาณ 4,000 กว่าเชือกเท่านั้น
วันที่ 13 มีนาคม ถูกเลือกให้เป็นวันช้างไทย เนื่องจากเป็นวันที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้กำหนดให้ “ช้างเผือก” เป็นสัตว์คู่บ้านคู่เมืองของไทย เมื่อวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2506 วันช้างไทยจึงเป็นวันที่รำลึกถึงบทบาทของช้างไทยในอดีต ทั้งในฐานะพาหนะในการรบ สัตว์ใช้งานในการลากซุง และสัญลักษณ์แห่งความมั่งคั่งและอำนาจ รวมถึงส่งเสริมการอนุรักษ์และดูแลช้างให้คงอยู่คู่ประเทศไทยต่อไป
การท่องเที่ยวเพื่ออนุรักษ์ช้าง
การท่องเที่ยวเพื่ออนุรักษ์ช้างเป็นแนวทางที่ช่วยลดการทารุณกรรมและส่งเสริมสวัสดิภาพของช้างไทย โดยนักท่องเที่ยวสามารถเข้าร่วมกิจกรรมที่เป็นมิตรกับช้าง เช่น การให้อาหาร อาบน้ำ และสังเกตพฤติกรรมตามธรรมชาติของช้าง เพื่อศึกษาความรู้และตระหนักถึงความสำคัญของช้างไทย
ปัจจุบัน มีแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ช้างเกิดขึ้นทั่วประเทศไทย ที่มุ่งเน้นการให้ความรู้แก่นักท่องเที่ยวเกี่ยวกับชีวิตความเป็นอยู่ของช้าง วิธีการดูแลช้างอย่างถูกต้อง และความสำคัญของการอนุรักษ์ช้างไทย รายได้จากการท่องเที่ยวส่วนหนึ่งยังนำไปใช้ในการดูแลช้างและพัฒนาโครงการอนุรักษ์ต่างๆ
แหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ช้างในไทย
1. Elephant Nature Park (จังหวัดเชียงใหม่)
Elephant Nature Park เป็นศูนย์อนุรักษ์ช้างที่มีชื่อเสียง ตั้งอยู่ในอำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ ก่อตั้งโดย คุณสังวาลย์ เยาวรัตน์ หรือที่รู้จักกันในนาม “คุณเล็ก” นักอนุรักษ์ช้างที่ได้รับการยกย่องในระดับนานาชาติ Elephant Nature Park ให้การช่วยเหลือและฟื้นฟูช้างที่ได้รับบาดเจ็บ ทรมาน หรือถูกทารุณกรรมจากการทำงานในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวและป่าไม้
นักท่องเที่ยวสามารถเยี่ยมชมศูนเพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับช้างและร่วมกิจกรรมต่างๆ เช่น การเตรียมอาหารให้ช้าง การอาบน้ำให้ช้างในแม่น้ำ และการเดินชมธรรมชาติร่วมกับช้าง นอกจากนี้ ศูนย์ยังมีโครงการอาสาสมัครสำหรับผู้ที่ต้องการมีส่วนร่วมในการดูแลช้างระยะยาว
2. Boon Lott’s Elephant Sanctuary (จังหวัดสุโขทัย)
Boon Lott’s Elephant Sanctuary (BLES) ตั้งอยู่ในจังหวัดสุโขทัย ก่อตั้งโดย แคเธอรีน คอนเนอร์ ชาวอังกฤษ ในปี พ.ศ. 2550 เพื่อเป็นเกียรติแก่ช้างน้อยชื่อ “บุญลอด” ที่เธอช่วยเหลือจากการถูกทารุณกรรม BLES เป็นศูนย์ขนาดเล็กที่ให้ความสำคัญกับการดูแลช้างในสภาพแวดล้อมที่ใกล้เคียงกับธรรมชาติมากที่สุด รวมถึงมุ่งเน้นการสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับปัญหาการทารุณกรรมช้างในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวและการค้างาช้าง
ศูนย์แห่งนี้รับนักท่องเที่ยวจำนวนจำกัดเพื่อให้ช้างได้ใช้ชีวิตอย่างสงบ ผู้เข้าพักจะได้เรียนรู้การดูแลช้าง ร่วมกิจกรรมประจำวันของควาญช้าง และสัมผัสประสบการณ์การอยู่ร่วมกับช้างในป่าธรรมชาติ
3. Elephants World (จังหวัดกาญจนบุรี)
Elephants World ตั้งอยู่ริมแม่น้ำแควน้อย จังหวัดกาญจนบุรี เป็นแหล่งพักพิงสำหรับช้างแก่ ช้างบาดเจ็บ และช้างที่ถูกปลดเกษียณจากการทำงานหนัก ก่อตั้งโดยสัตวแพทย์ชาวไทย ดร.สราวุธ เจริญศิริ ใน พ.ศ. 2551 ภายใต้ปรัชญา “เราทำงานเพื่อช้าง ช้างไม่ได้ทำงานเพื่อเรา”
นักท่องเที่ยวสามารถเข้าเยี่ยมชมเพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับช้างและร่วมกิจกรรมการดูแลช้าง เช่น การทำอาหารพิเศษสำหรับช้างสูงอายุที่มีปัญหาเรื่องฟัน การพาช้างลงอาบน้ำ และการเตรียมยาสมุนไพรสำหรับช้างที่มีปัญหาสุขภาพ รวมทั้งยังให้ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์การใช้ช้างในการทำไม้และผลกระทบต่อสุขภาพของช้าง
4. Phuket Elephant Sanctuary (จังหวัดภูเก็ต)
Phuket Elephant Sanctuary เป็นศูนย์พักพิงช้างแห่งแรกของจังหวัดภูเก็ต ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2559 โดยความร่วมมือระหว่างนักธุรกิจท้องถิ่นและ Elephant Nature Park เพื่อเป็นสถานที่พักพิงสำหรับช้างที่เคยทำงานในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและป่าไม้ ตั้งอยู่บนพื้นที่ป่า 30 ไร่ ให้ช้างได้สามารถใช้ชีวิตอย่างอิสระตามธรรมชาติ
นักท่องเที่ยวสามารถเข้าเยี่ยมชมศูนย์ในช่วงเวลาที่กำหนดเพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับช้างและร่วมกิจกรรมการให้อาหารช้าง การสังเกตพฤติกรรมของช้างในป่า และการฟังบรรยายเกี่ยวกับความสำคัญของการอนุรักษ์ช้างไทย